DÜNYA DERGİLER BİRLİĞİ (DERGİBİR)
BİRİNCİ DERGİCİLİK KONGRESİ
20 Aralık 2022 – İstanbul
SONUÇ BİLDİRİSİ
Birinci Dünya Dergicilik Kongresini gerçekleştirme hikâyesi, pandemi öncesi döneme dayanır. DERGİBİR başkanı Metin Uçar’ın önerisi ile rahmetli Asım Gültekin, Murat Ayar, Erol Erdoğan ve Ümit Elönü’nün katılımıyla kongrenin 2021 yılında uluslararası ölçekte gerçekleştirilmesi planlanmış, ancak dünyanın genelinde etkili olan Covid pandemisi nedeni ile gerçekleştirilmesi ertelenmişti. Pandeminin etkisinin azalması ile birlikte dergiciliğe dair konuların değerlendirilmesi için Kültür ve Turizm Bakanlığı, Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı ve İstanbul Üniversitesinin destekleri, dergi okurları ve çalışanları ile akademisyenler, kültür insanları başta olmak üzere dergiciliğe dair tecrübesi, çalışması ve ilgisi olan katılımcıların iştirakiyle 20 Aralık 2022’de Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı İstanbul Bölge Müdürlüğünün ev sahipliğinde gerçekleştirilmiştir.
Dergicilik, farklı yönleri ile tanımlanmaya imkân sunan bir yayın türü olmanın yanı sıra, yazmaya cesaret etmenin ilk adımı, herhangi bir konuyu öz ve kısa biçimde anlatmanın, tartışmanın, değerlendirmenin ise okulu, aidiyet duyarak bir camiaya mensubiyetin ise alanıdır. Değişen dünya ve gelişen teknolojiler karşısında dergiciliğin karşılaştığı sorunları irdelemek, dergicilerle ve dergilerle gelecek perspektifi oluşturmak ve bu alandaki politikalara katkıda bulunmak amacıyla Dünya Dergicilik Kongresinin her yıl farklı tema ve başlıklar üzerinden tekrarlanarak sürdürülmesi arzu edilmektedir.
Ayrıca Birinci Dergicilik Kongresi kapsamında dergiciliğe dair mevcut yaklaşımları ve gelecek perspektiflerini ölçmek için bir araştırma (anket) gerçekleştirilmiştir. ARGETUS tarafından gerçekleştirilen “Dergi Faaliyetlerinin Değerlendirilmesi ve Dergicilik Alanında Çalışanların Yaklaşımları Araştırması”, dergi sektöründe çalışan akademisyen, yazar, editör, grafiker, temsilci, yayın kurulu üyesi, yayın danışmanı, reklam ve tanıtım sorumlusu, musahhih, muhabir, yayın yönetmeni, yazı işleri müdürü, dağıtım sorumlusu, abone sorumlusu, sosyal medya sorumlusu kişilerle görüşülmüştür.
DERGİBİR olarak Birinci Dergicilik Kongresinin gerçekleştirilmesine katkı sunan, ev sahipliği yapan, kongreye katılarak deneyimlerini ve bilgilerini paylaşan dergi dostlarımıza, konuşmacılarımıza ve oturum yöneticilerimize, paydaşlarımız ve organizasyonda emeği olan herkese teşekkür ederiz.
Birinci Dergicilik Kongresinin Düşünsel Arka Planı ve Gerekçesi
Osmanlıda ilk gazetelerin yayınlanmasıyla birlikte dergiler de yayımlanmaya başlamıştır.
Osmanlı dönemini, dergicilik bakımından zengin bir dönem olarak kabul edebiliriz. 1923 öncesi yayın hayatına başlayan dergilerden bazıları Türkiye Cumhuriyeti döneminde de yayınına devam etmiştir.
Dergiler hem batıda hem Osmanlıda genellikle fikri akımların merkezi olmuştur. Bu yönüyle dergiler, gazete, kitap, radyo gibi yayın mecralarından biraz daha önde olacak şekilde düşüncenin, fikrin, ideolojinin üretildiği, savunulduğu, yaygınlaştırıldığı dinamik bir mecra olma hüviyetine sahiptir. Dergilerin fikir, düşünce ve ekol olma fonksiyonları bugün de devam etmektedir. Birçok dergi etrafında bir fikir akımı ve düşünce topluluğu oluştuğunu söyleyebiliriz.
Bugün de edebiyat, kültür, sanat, bilim, felsefe, tarih, din, eğitim başta olmak üzere onlarca alanda çok sayıda dergi türü yayını sürdürmektedir.
Eğitim seviyesinin yükselmesi, genç nüfusun artması, yazarlığa ilginin çoğalması ve teknolojik dönüşümle birlikte, dergicilik de yeni bir evreye gelmiş bulunmaktadır.
Günümüzde gazetelere ve televizyonlara ilgi azalırken dergilere ve kitaplara ilginin arttığını görmek, bu alanda farklı analizlere ihtiyacımız olduğunu ortaya koymaktadır. Ayrıca fanzin türü dergiciliğin son yıllarda hızlıca artması, dergi arşivciliğinin farklı biçimde ilgi görmeye başlaması, dijital dergi platformlarının peş peşe hizmete girmesi de dergicilik konusunun, üzerinde konuşulmaya değer bir mevzu olduğunu bize söylemektedir. Bunun yanı sıra dijitalleşme sürecinde kitap ve gazetenin yanı sıra dergiciliğin de nasıl bir kurgu gerektirdiği de entelektüellerin ilgi alanında olması gerekir.
Birinci Dergicilik Kongresi fikri, işte bu gerekçelerle ortaya çıktı. Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemi dergicilik birikimimiz, dergicilik meselesini hem tarihi bir sorumluluk hem de gelecek perspektifi olarak gündemimizde bulunmayı gerektiriyor.
Bu doğrultuda Birinci Dergicilik Kongresinin temel amaçları şunlardır:
- Dergicilik alanındaki gelişmeleri, yaklaşımları, çeşitliliği değerlendirmek,
- Dergicilik sektörünün ve dergicilerin karşılaştığı ve yaklaşan sorunları tartışmak,
- Dergicilerin ve gençlerin dergi yayıncılığı konusundaki talep ve beklentilerini değerlendirmek,
- Dergicilerin, dergiciliğe dair mevcut yaklaşımları ve gelecek perspektiflerini araştırmak
- Dijital dönüşüm ve toplumsal değişim göz önünde bulundurularak dergiciliğin geleceği üzerine inovatif perspektifler geliştirmek,
- Kültür kurumları, yerel yönetimler ve politika yapıcılarına dergicilik alanında yaşanan krizlere ve değişimlere yönelik öneriler geliştirmek.
Birinci Dergicilik Kongresi, dijital dönüşüm ve dergilerin geleceği ile çocuk, öğrenci ve genç dergiciliği temalarını merkeze alarak gerçekleştirilmiştir. Bu çerçevede Dijital Dönüşüm ve Dergilerin Geleceği teması kapsamında şu konular tartışılmıştır.
- Dergilerin mevcut durumu
- Dergilerin ve dergicilerin karşılaştığı problemler
- Mobil dergi uygulamaları
- Dijital derginin ücretlendirilmesi
- Dijitalde dergi tasarımı ve estetiği
- Dijitalde dergi güvenliği
- Dijital dergicilik ve mevzuat
- Akademik dergilerde dijital dönüşüm
- Dijital dergicilikte avantajlar dezavantajlar
- Dijitalde yayıncılıkta reklam gelirleri ve giderleri
- Dijital dönüşüm sürecinde yayın arşivleri
Öğrenci ve Genç Dergiciliği teması kapsamında ise aşağıdaki başlıklar değerlendirilmiştir.
- Okullarda dergi ve fanzin kültürü
- Okul dergiciliğinde maliyet
- Okul dergiciliğinin eğitim boyutu
- Okul dergiciliğinde öğretmen – öğrenci ilişkileri
- Okul dergiciliğinde periyot ve süreklilik
- Okul dergilerinden sonrası
Kongrede Yapılan Değerlendirmeler, Tespitler ve Öneriler
Dergi yayıncılığı, bilimsel, teknolojik, edebi, ekonomik ve siyasi gelişmelere ve üretimlere ev sahipliği yapan, aynı zamanda farklı kültürel çevrelerin kendilerini ifade ettikleri bir sosyal alandır. Bilim, edebiyat, sanat ve iletişim sektörünün önde gelen yayın türlerinden olan dergiler, kültür endüstrisinin de yayıncılık ve kültürel faaliyetler başta olmak üzere çeşitli üretimlerin gerçekleşmesine katkı sağlayan birçok alanı kapsamaktadır.
Dergicilik faaliyetleri, bu alandaki farklı mesleklerin birlikte çalıştığı, yayıncılık türleri içinde önemli bir istihdam alanı olarak da karşımıza çıkar. Dergiler, amatör araştırmacıların, yazarların ve edebiyatçıların kendilerini geliştirdikleri bir okul ve kültür endüstrisinin ihtiyaç duyduğu insan kaynağının geliştiği bir ortamdır.
İnsanlığa ve medeniyetlere ait değerlerin müdafaası dergilerde yürütülen fikir teatileri ile güç kazanmaktadır. Bir fikir etrafında kader birliği etmek, heyecanlı bir telaş içine girmek, mütevazı ve kanaatkâr bir kimlik inşa etmek, dergi yayıncılığının sosyal bir olgu olarak önemine işaret eder. Bu yönü ile dergiler Türkiye’nin sosyo-kültürel etkileşimini sağlayan, usta kalemler ile gençlerin bir araya geldikleri ve yeni üretimlerin gerçekleşmesine imkân sunan sosyal mecralar ve okullardır.
Dergicilik, kültür alanındaki kurumların sahip oldukları imkanların yetersizliği ve ekonomik sektörel sorunların baş göstermesi nedeni ile geçmişten günümüze çeşitli sorunlar yaşamaktadır.
Ancak günümüzde birçok alanda olduğu gibi dergiciliğin de karşılaştığı en büyük sorunlarının başında dijitalleşme gelmektedir. Yeni okuyucu kazanma ve yazara erişim imkânı da sağlayan dijitalleşme, matbu dergiciliğin gerçekleştirilmesini kimi zaman zorlaştıran bir durum olarak karşımıza çıkmaktadır. Yayıncıların, okurların ilgisine göre içeriği düzenleme fırsatı sunan dijital dergicilik alanında, matbuyu dijitale yüklemenin ötesinde kültür endüstrisine katkıda bulunarak güçlenen, yeni form ve içeriklerle dijital ortamlarda can bulan dergicilik gelecek için önem kazanmaktadır.
Çocuklar için dergicilik, tüm insani gelişimler ve diğer faaliyet alanlarının temelini oluşturması açısından birincil değere sahiptir. Çocuklara seslenmek, bilgi ve değer dünyamızla çocuklara hitap etme tarzını zorunlu kılmaktadır.
Okul dergiciliği, gençlerin kendilerini keşfetmeleri için ve toplumun yeni yetenekleri keşfetmeleri için önemli imkanlar sunmaktadır. Okul dergiciliği, okul başarısının yanı sıra hayata hazırlanma ve gençlerin sahip oldukları potansiyelleri açığa çıkararak kültür, şahsiyet ve duygu transferi konusunda büyük bir işleve sahiptir. Gençleri yazmaya teşvik etmek, gençlerin birlikte yazma faaliyetinde bulunmalarını sağlamak gençlerin fikri, sosyal ve estetik gelişimlerine katkıda bulunmak genç dergiciliğinin önemini ortaya koyar. Amatör dergicilik, fanzin dergiciliği yani okul veya genç dergiciliğinin gelişimi konusunda politika yapıcılar ve sivil toplum kuruluşlarına büyük görevler düşmektedir.
Standartlaşamama konusu da Türkiye’de dergiciliğin karşılaştığı sorunlar arasında öne çıkmaktadır. Akademik dergicilik dijital ortamda gelişerek uluslararası standartlara uyum sağlamakla bir yandan gelişmektedir. Diğer dergi türlerinin de standartlaşma konusunda desteklenmesi dergiciliğin gelişimi açısında önem kazanmaktadır.
Birinci Dergicilik Kongresindeki tartışmalar, değerlendirmeler ve öneriler bir kitap olarak ayrıca yayınlanarak kamuoyu ile paylaşılacaktır.
Sonraki yıllarda gerçekleştirilmesi planlanan kongrede şu konuların tartışılması ve değerlendirilmesi planlanmaktadır: Dergiler ve dijital dönüşüm, dergilerde tasarım ve estetik, dergilerde içerik ve nitelik, dergilerde finans, reklam ve dağıtım, dergilerde özgünlük, benzeşme ve farklılaşma, dergilerde sürdürülebilirlik ve kurumsallaşma, konu ve temalara göre okuyucu ilgileri ve eğilimleri, okurluktan yazarlığa geçişte dergiler /mektep dergiler, dergicilikte devlet, sermaye ve sivil toplum ilişkisi, dergicilikte ekolleşme ideolojik kaygılar ve popülizmin dergiciliğe etkileri, amatör dergiciliğin önemi ve karşılaştığı sorunlar.
Birinci Dergicilik Kongresi hayırlara vesile olmasını diliyoruz.
Kamuoyuna saygılarımızla arz ederiz.